Η τρομοκρατία στοχεύει τα αεροδρόμια

«Στρατηγική προτεραιότητα και λόγω τουρισμού η ασφάλεια αερομεταφορών» 

Συνέντευξη του Π.Καμπούρογλου

 Ηασφάλεια αεροδρομίων, αεροπλάνων και πτήσεων από κακόβουλες ενέργειες είναι πια θέμα καθημερινών συζητήσεων. Απασχολεί ιδιαίτερα όσους ταξιδεύουν και όχι μόνο. Τα συμβάντα στις Βρυξέλες, η συντριβή του αεροσκάφους στην έρημο Σινά, η πιο πρόσφατη συντριβή του αιγυπτιακού αεροσκάφους δυτικά της Κύπρου, η τραγελαφική αεροπειρατεία που κατέληξε στη Λάρνακα και πολλά άλλα, φέρνουν το θέμα της ασφάλειας στο προσκήνιο.

Τα αεροδρόμια είναι υποδομή σημαντικότατη και κομβική. Η λειτουργία τους είναι βασική πύλη διακίνησης ανθρώπων και για τον τουρισμό κάθε χώρας, αλλά και για το εμπόριο. Ταυτόχρονα όμως αποτελούν αυτά καθαυτά ιδανικό στόχο τρομοκρατικών ενεργειών ή κρίκο στην αλυσίδα τρομοκρατικής επιχείρησης. Το ίδιο και οι διαδικασίες μέχρι και την επιβίβαση επιβατών, τη φόρτωση φορτίων.

Για το θέμα αυτό ζητούμε τις απόψεις ενός εμπειρογνώμονα, με ευρύτερη γνώση και εμπειρία στον τομέα παροχής υπηρεσιών ασφαλείας και κρίσιμων υποδομών, του Παναγιώτη Καμπούρογλου, προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου της ICTS Hellas και περιφερειακού διευθυντή της ICTS Europe στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Έχει διατελέσει, μεταξύ άλλων, εκπρόσωπος της Ένωσης Γερμανικών Βιομηχανιών (BDI) στην ΕΕ και στέλεχος της ομάδας έργου που προετοίμασε τη λειτουργία του διεθνούς αερολιμένα Αθηνών. Μιλά αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ολλανδικά, ρωσικά και τούρκικα.

Η ICTS είναι ένας διεθνής όμιλος  με σημαντικό εκτόπισμα σε όλο το φάσμα στον τομέα ασφάλειας αερομεταφορών, θαλάσσιων μεταφορών και άλλων κρίσιμων υποδομών, που δραστηριοποιείται σε περισσότερα από 80 σημεία διεθνώς και απασχολεί περισσότερα από 10.000 άτομα σε Ευρώπη, Βόρεια Αμερική, Νότια Αφρική και Άπω Ανατολή.

ΤΑ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ ΔΕΝ ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΛΕΓΧΩΝ

- Ένα θέμα παγκόσμιου προβληματισμού και ανησυχίας, που αφορά όλους, είναι η απειλή της τρομοκρατίας, που δημιουργεί και το αίσθημα ανασφάλειας. Αυτό γίνεται αισθητό ιδιαίτερα στα αεροδρόμια και τα αεροπλάνα, που αποτελούν στόχο της τρομοκρατίας. 

Είναι επαρκείς οι διαδικασίες ασφάλειας, η εκπαίδευση και η εμπειρία προσωπικού και τα τεχνικά μέσα, είναι αυτή τη στιγμή επαρκή για τη θωράκιση της ασφάλειας των αερομεταφορών έναντι της τρομοκρατικής απειλής;

Πρέπει να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, η γόνιμη αμφιβολία υπάρχει, 100% ασφάλεια δεν υπάρχει πουθενά. Και οι αερομεταφορές παραμένουν κύριος στόχος τρομοκρατικών ενεργειών. Έτσι, εστιάζουμε στην πρόληψη και οφείλουμε πρωτίστως να διενεργούμε εκτιμήσεις επικινδυνότητας. 

Οι εκτιμήσεις αυτές  γίνονται κυρίως από τις κρατικές υπηρεσίες ασφάλειας της εκάστοτε χώρας, σε συνεργασία με τις υπηρεσίες πολιτικής αεροπορίας, τα  αεροδρόμια και τις αεροπορικές εταιρείες. Επομένως, το εκάστοτε επίπεδο επικινδυνότητας αποφασίζεται από κοινού. 

Σε γενικές γραμμές το επίπεδο ασφάλειας αερομεταφορών στην Ευρώπη είναι καλό. Διαφοροποιήσεις ασφαλώς υπάρχουν, ανάλογα με τη χώρα και το επίπεδο ασφάλειας, τις απαιτήσεις της κοινωνίας και το βαθμό των κρατικών ελέγχων ασφάλειας. 

Βέβαια, από την πρόσφατη επίθεση στο αιγυπτιακό αεροσκάφος προκύπτει ένα ιδιαίτερα δύσκολο θέμα το οποίο μας απασχολεί όλους στον κλάδο: είναι το λεγόμενο insider threat, δηλαδή η συνεργασία των αεροδρομικών υπαλλήλων με τρομοκρατικές οργανώσεις. Θα πρέπει να υπάρξουν λοιπόν ενδελεχείς δευτερογενείς έλεγχοι για να περιορίσουμε τέτοιου είδους κινδύνους.

-Είναι επαρκές και αποτελεσματικό το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο ή απαιτούνται νέα μέτρα ασφάλειας;

Η δική μας θέση είναι ότι δεν χρειάζονται να θεσπιστούν νέοι κανόνες ασφαλείας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι κανόνες είναι αρκετοί. Θα πρέπει να εστιάσουμε στην καλύτερη εφαρμογή τους καθώς και στη βέλτιστη συνεργασία των αρχών μεταξύ τους, τόσο στο εθνικό επίπεδο αλλά και στο διεθνές. Μετά την επίθεση στις Βρυξέλλες συζητείται αρκετά εκ νέου αν θα πρέπει να ελεγχθεί η πρόσβαση στα αεροδρόμια όπως κάνει η Κωνσταντινούπολη ή το Τελ Αβίβ. Προσωπικά δε θεωρώ ότι το μέτρο αυτό έχει πραγματικά αποδώσει.

- Μία από τις επιπτώσεις της αύξησης των μέτρων ασφάλειας στις αερομεταφορές, είναι και η ταλαιπωρία των επιβατών, η αύξηση των ωρών αναμονής στις ουρές για τις διαδικασίες ελέγχου κ.τ.λ.  Υπάρχει λύση σε αυτό το πρόβλημα, ή μήπως η μόνη σύσταση είναι η «υπομονή»;

Ήδη όλα τα αεροδρόμια εργάζονται σκληρά για την ικανοποίηση του πελάτη και την εμπειρία του επιβάτη, τόσο για το θέμα της ασφάλειας όσο και για την αύξηση εσόδων από τις εμπορικές δραστηριότητες. 

Το γεγονός ότι το νεότερο αεροδρόμιο που κατασκευάζεται σήμερα στην Ευρώπη είναι στην Κωνσταντινούπολη, και μάλιστα με προδιαγραφές για να γίνει το μεγαλύτερο του κόσμου, γίνεται πλήρως κατανοητό ότι η κεντρική κυρίως Ευρώπη έχει σημαντικό θέμα έλλειψης κατάλληλων αεροδρομικών υποδομών. 

Στα λεγόμενα hubs, π.χ. Λονδίνο, Παρίσι, Φραγκφούρτη, οι ουρές είναι ήδη μεγάλες. Σε αυτό συντείνει ότι τα μέτρα ασφαλείας που προστίθενται μετά από κάθε τρομοκρατικό χτύπημα δεν είχαν προβλεφθεί στον αρχικό σχεδιασμό των αερολιμένων, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στη φυσική και αρχικά σχεδιασθείσα ροή των επιβατών. 

Οπότε τα επόμενα χρόνια θα χρειαστεί υπομονή στα μεγάλα αεροδρόμια μέχρι να αποκρυσταλλωθεί το νέο σύστημα ελέγχων με περισσότερη τεχνολογία, με πολλαπλά σημεία ελέγχων, περισσότερες προσωπικές συνεντεύξεις και πρωθύστερος έλεγχος προσωπικών δεδομένων. 

Παράλληλα, ο έλεγχος για πιθανούς τρομοκράτες θα  μεταφερθεί εκτός αεροδρομίων μέσω καλύτερης συνεργασίας των Αρχών στην πρόληψη. Θα έλεγα ότι ζούμε ήδη το μέλλον.

- Όλοι ταξιδεύουμε και ο παρατηρητικός επιβάτης, διαπιστώνει ότι οι διαδικασίες ασφάλειας δεν είναι στο ίδιο επίπεδο στα ευρωπαϊκά αεροδρόμια, υπάρχουν μικρές ή μεγαλύτερες διαφορές. Αν συμφωνείτε, πού οφείλεται η διαφοροποίηση και τι σημαίνει για την ευρύτερη ασφάλεια αερομεταφορών στην Ε.Ε.;

Οι διαδικασίες ασφαλείας στην Ευρώπη είναι κοινές και βασίζονται σε κοινή ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η υλοποίησή τους διαφέρει σε σχέση με την τεχνολογία, την εκτίμηση επικινδυνότητας,  τους ελέγχους των τοπικών Αρχών αλλά και το όραμα κάθε αεροδρομίου. Διαφέρει επίσης και από τον αριθμό ατόμων  που διαθέτει για τους ελέγχους, την ιδιότητά τους, την εμπειρία τους, την εκπαίδευσή τους καθώς και τους εσωτερικούς ελέγχους ποιότητας των εταιρειών ασφαλείας, των  αεροδρομίων και των κρατικών αρχών.  

Το υπάρχον σύστημα είναι ήδη ιδιαίτερα πολύπλοκο λόγω τον συνεχών προσθηκών νέων διατάξεων. Υπάρχει πράγματι μια συζήτηση των Αρχών ιδίως μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ  αν το επίπεδο ελέγχων πρέπει να είναι προβλέψιμο για τον επιβάτη ή όχι. Υπέρ του πρώτου συνηγορεί η εξυπηρέτηση και η ταχύτητα ροής των επιβατών. Από την άλλη, η μη προβλεψιμότητα των ελέγχων δυσκολεύει  τους επίδοξους τρομοκράτες. 

ΣΤΟΧΟΣ Ο ΕΝΑΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ ΤΕΛΙΚΟ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟ

- Το γεγονός ότι σε ένα αεροδρόμιο προσγειώνονται και απογειώνονται αεροσκάφη όχι μόνο από χώρες της ΕΕ αλλά και από πολύ διαφορετικές μεταξύ τους τρίτες χώρες, δεδομένου ότι τα επίπεδα ασφάλειας κάθε αεροπορικής εταιρείας επίσης διαφέρουν, δεν είναι επίσης σημείο που δημιουργεί κενά και τρύπες στην ασφάλεια;

Σήμερα νομίζω ότι η πλειονότητα των επιβατών επιλέγει τον προορισμό και την αεροπορική εταιρεία με γνώμονα και την προσωπική του ασφάλεια. Τα επόμενα χρόνια η προσωπική μας ασφάλεια και αυτή της οικογένειάς μας θα επηρεάζουν καθοριστικά τις επιλογές μας. 

Σύμφωνα με την ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία, θεωρείται ότι όλες οι πτήσεις εντός ΕΕ πληρούν τα κοινά πρότυπα ασφάλειας. Επομένως, επιτρέπεται η συνεύρεση αφικνούμενων και αναχωρούντων επιβατών. 

Σε πτήσεις προερχόμενες εκτός ΕΕ οι τράνζιτ επιβάτες διαχωρίζονται και υποβάλλονται σε νέους ελέγχους πριν συνεχίσουν την πτήση τους από αεροδρόμιο της ΕΕ. Επομένως, εδώ έχουμε τον διαχωρισμό τους μέχρι να ελεγχθούν οι επιβάτες στα εκάστοτε ευρωπαϊκά αεροδρόμια. Εξαιρέσεις υπάρχουν για πτήσεις από ΗΠΑ, αλλά βασίζονται σε συγκεκριμένες διακρατικές συμφωνίες. 

Τέλος, θα ήθελα να σημειώσω ότι εργαζόμαστε, και εγώ προσωπικά, σε διάφορα διεθνή φόρουμ, ώστε να επιτύχουμε το single stop παγκόσμια, που σημαίνει ότι ο επιβάτης ελέγχεται μια φορά ανεξαρτήτως της χώρας προέλευσης. Αυτό σημαίνει βέβαια ότι όλες οι χώρες έχουν κοινά πρότυπα και ελέγχουν με τον ίδιο τρόπο επιβάτες, αποσκευές και φορτία. Θεωρώ ότι η ασφάλεια των επιβατών οφείλει να είναι μέρος της συνολικής θετικής εμπειρίας τους.

- Είναι εμφανές ότι στον τομέα της ασφάλειας αερομεταφορών και πρόληψης, ιδιαίτερα σε σχέση με την τρομοκρατία, σημαντικό ρόλο έχουν τα τεχνικά μέσα, όπως σαρωτές και ανιχνευτές. Είναι η τεχνολογία σε διεθνές επίπεδο αυτή την στιγμή ικανή να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις που δημιουργεί η απειλή τρομοκρατικών ενεργειών στις αερομεταφορές;

Η ασφάλεια των επιβατών είναι το ένα σκέλος της εξίσωσης, το άλλο είναι η βέλτιστη εξυπηρέτησή τους. Σήμερα τα μισά και πλέον έσοδα των αεροδρομίων προέρχονται από την εμπορική εκμετάλλευση των υποδομών του δηλαδή των εστιατορίων, καταστημάτων, πάρκινγκ κ.λπ. 

Η έξυπνη τεχνολογία (smart security) προσπαθεί να συγκεράσει και τα δύο: ο επιβάτης ή ο επισκέπτης του αεροδρομίου να αισθάνεται ασφαλής και ικανοποιημένος από τις υπηρεσίες του αεροδρομίου ώστε να έχει χρόνο για να κάνει τις αγορές του αντί να τον χάνει άσκοπα περιμένοντας σε ουρές. 

Πράγματι τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε τη χρήση περισσότερης τεχνολογίας, την αλλαγή διαδικασιών ελέγχων λόγω της προόδου της τεχνολογίας, π.χ. με τα λεγόμενα body scanner αλλά και με βιομετρικούς ελέγχους με εκπαιδευμένους σκύλους. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι  στην Ευρώπη η τεχνολογία έρχεται να καλύψει νομοθετικές επιταγές. 

Ο τομέας της  ασφάλειας αερομεταφορών δε χαρακτηρίζεται γενικά ως ιδιαίτερα καινοτόμος λόγω της εμπλοκής των κρατικών υπηρεσιών σε όλα τα στάδιά της, ιδιαίτερα στην πιστοποίηση νέας τεχνολογίας. Δυστυχώς, αντιμετωπίζουμε την ασφάλεια ως κόστος και όχι ως πηγή προστιθέμενης αξίας.

- Από την ομολογουμένως μεγάλη σας εμπειρία στον τομέα της ασφάλειας αερομεταφορών, θεωρείτε ότι τα κράτη, οι αρχές ασφάλειας, οι διαχειριστές αεροδρομίων, οι αεροπορικές εταιρείες διαθέτουν τους απαιτούμενος πόρους, οικονομικούς, ανθρώπινους κ.λπ. για διατήρηση υψηλών επιπέδων ασφάλειας;

Επαναλαμβάνω, στην Ευρώπη το επίπεδο ασφαλείας είναι καλό. Σε τελική ανάλυση το κόστος των μέτρων ασφαλείας μεταφέρονται στον επιβάτη. Αυτός τα χρηματοδοτεί μέσω του λεγόμενου τέλους ασφαλείας (security fee). Βελτίωση χρειάζεται η συνεργασία των εθνικών και ευρωπαϊκών αρχών στον τομέα της πρόληψης. Ρυθμιστικές αρχές δείχνουν τελευταία αυξημένο ενδιαφέρον για τη χρήση νέων τεχνολογιών.  

Βασικός παράγων της ασφάλειας παραμένει πάντα ο ανθρώπινος παράγοντας και εκεί νομίζω πρέπει να εστιάσουμε τα επόμενα χρόνια. Στην εκπαίδευσή του, στη καθημερινή του διαχείριση καθώς και πόσο σοβαρά αντιμετωπίζουν τη δουλειά του η κοινωνία και οι αρχές. Σε τελική ανάλυση όλοι μας εξαρτόμαστε από το πόσο καλά και ευσυνείδητα κάνει τη δουλειά του ένας υπάλληλος ασφαλείας.

- Ζούμε στην εποχή των «έξυπνων» ή «ευφυών» συστημάτων. Έχει μεταφερθεί η υψηλή τεχνολογία αυτής της εξέλιξης στον ασφάλεια των αερομεταφορών;

Τα τελευταία 2-3 χρόνια βλέπουμε μεμονωμένες πρωτοβουλίες για πειραματική χρήση  νέων τεχνολογιών και πρωτίστως βελτίωση διαδικασιών στην ασφαλείας μεταφορών. Να σημειώσω ότι το Smart Security βρίσκεται στην αρχή ακόμα. Όμως πρόκειται για μια κοινή και καινοτόμο πρωτοβουλία των διεθνών συνδέσμων αερομεταφορών (IATA) και αεροδρομίων (ACI). Στην Ευρώπη πρωτοστατεί το Άμστερνταμ και ακολουθεί το Χήθροου. Είναι όμως μια διαπίστωση το ότι τα αεροδρόμια και οι αεροπορικές εταιρείες γενικά δεν καινοτομούν στην ασφάλεια στην Ευρώπη, σε αντίθεση με την Ασία. Προτιμούν τη συμμόρφωση με τους κανόνες από την καινοτομία.

ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΚΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΕΠΙΒΑΤΩΝ

- Στην Κύπρο περάσαμε από κρίσιμες περιόδους στον τομέα ασφάλειας αερομεταφορών, με αποκορύφωμα προ ολίγων ετών την τοποθέτηση του αεροδρομίου Πάφου κάτω από τους όρους του «Άρθρου 15» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπήρξε μια διαχρονική αντιπαράθεση μεταξύ Πολιτικής Αεροπορίας και Αστυνομίας ως προς ευθύνες, καθήκοντα, εξουσίες κ.λπ. Αποτέλεσμα ήταν ακόμα και να χρειαστεί υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων υπουργείων για να υπάρξει συντονισμός. 

Σήμερα, για πολλούς λόγους υπάρχει η πολιτική απόφαση σε επίπεδο κυβέρνησης, για ανάθεση σειράς τομέων στην ασφάλεια αερομεταφορών στον ιδιωτικό τομέα. Έχοντας την μακρά εμπειρία και ευθύνη για την νοτιοανατολική Ευρώπη και την Ελλάδα με την ICTS, θεωρώ βέβαιο ότι επικροτείτε μια τέτοια εξέλιξη.

 Ωστόσο τίθενται σειρά αμφισβητήσεων. Για παράδειγμα, ότι δεν είναι ορθό θέματα εθνικής ασφάλειας, να αφήνονται στα χέρια ιδιωτών. Ότι τα επίπεδα ασφάλειας που μπορεί να εξασφαλίσουν οι κρατικές αρχές ασφάλειας, είναι ανώτερα αυτών μιας ιδιωτικής οργάνωσης.  Πώς σχολιάζετε τους ενδοιασμούς που τίθενται;

Ο λόγος που η ICTS εγκαταστάθηκε στην Κύπρο πριν εννέα χρόνια ήταν ακριβώς για να συμβάλουμε στην θεσμική αυτή αλλαγή και να συνεισφέρουμε στην επιτυχία της υλοποίησής της με τη μεγάλη εμπειρία που διαθέτουμε. Γίναμε θεατές των δυσκολιών στον σχεδιασμό, την εφαρμογή και υλοποίηση των ευρωπαϊκών  βέλτιστων πρακτικών στην αεροδρομική ασφάλεια. 

Η ευρωπαϊκή πρακτική, τα αδιέξοδα του σημερινού κυπριακού μοντέλου που ορθά περιγράψατε, η σημασία του τουρισμού για την κυπριακή οικονομία αλλά και το ασταθές διεθνές περιβάλλον, ωθούν τη χώρα να δει τις ασφαλείς αερομεταφορές ως πολιτική και στρατηγική προτεραιότητα. Χαίρομαι πράγματι για τον δημόσιο διάλογο που έχει ανοίξει στην Κύπρο για το θέμα αυτό. Με εντυπωσιάζει όμως η αναγωγή των αεροδρομικών ελέγχων σε θέμα εθνικής ασφάλειας.  

Σήμερα στην Ευρώπη οι έλεγχοι επιβατών, χειραποσκευών, αποσκευών, φορτίου και υπαλλήλων στα αεροδρόμια διενεργούνται βάσει των Ευρωπαϊκών Κανονισμών σχεδόν στο σύνολό τους από ιδιωτικές εταιρείες ασφάλειας. Η συνεργασία ιδιωτικού τομέα και κρατικών αρχών στον τομέα των ελέγχων αερομεταφορών υπήρξε και παραμένει υποδειγματική. 

Η απελευθέρωση των κυπριακών αστυνομικών αρχών από την περιττή ασχολία των αεροδρομικών ελέγχων, θα βοηθήσει στο να εστιάσει η Αστυνομία στην Κύπρο καλύτερα στους τομείς ευθύνης της που αφορούν την εκτίμηση κινδύνου, την πρόληψη και τη διεξαγωγή περισσότερων επιτόπιων ελέγχων και περιπολιών. Επιπλέον, θα βοηθήσει σημαντικά στην μείωση των εξόδων από τον κρατικό προϋπολογισμό, αφού το κόστος των ελέγχων θα το αναλάβει αποκλειστικά ο επιβάτης και όχι ο κύπριος φορολογούμενος, όπως συμβαίνει σήμερα. 

Επομένως με το προτεινόμενο σύστημα ο Κύπριος επιβάτης θα αποκτήσει ένα ευρωπαϊκό μοντέλο ασφάλειας αερομεταφορών με βελτιωμένο επίπεδο ασφαλείας, καλύτερη εξυπηρέτηση λόγω περισσότερων ανοιχτών σημείων ελέγχων από ό,τι σήμερα, θα σπαταλά λιγότερο χρόνο στην ουρά και θα πληρώνει συνολικά λιγότερα από ό,τι σήμερα. Είμαι πεπεισμένος από την μέχρι τώρα εμπειρία μας, ότι η καλύτερη αεροδρομική ασφάλεια θα απογειώσει άμεσα και τις πτήσεις και τον αριθμό των  επιβατών στην Κύπρο. 

Πηγή: philenews