Γιατί χάθηκαν ευκαιρίες να μη φτάσουμε στην κρίση;

Συμπληρώνει σε λίγες μέρες -στις 3 Σεπτεμβρίου- το ΠΑΣΟΚ 40 χρόνια από την ίδρυσή του σε συνθήκες διόλου ευχάριστες για τη σημερινή ηγεσία και τα στελέχη του. Με αφορμή την επέτειο, αλλά και την πορεία της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κρίσης οφείλουν οι μετά τον Ανδρέα Παπανδρέου ηγέτες του ΠΑΣΟΚ να κάνουν μια ειλικρινή δημόσια αυτοκριτική και να απαντήσουν στα ερωτήματα των ψηφοφόρων, οι οποίοι πίστεψαν τις διακηρύξεις του σοσιαλιστικού κινήματος και του εμπιστεύτηκαν για τετραετίες τη διακυβέρνηση της χώρας, στην οποία συμμετέχει και τώρα μαζί με τη Νέα Δημοκρατία. Οφείλουν να πουν καθαρά την αλήθεια για τα λάθη και τις παραλείψεις που οδήγησαν στην καταστροφή και υποχρέωσαν τον λαό σε δυσβάστακτες θυσίες, χωρίς σαφή προοπτική για την έξοδο από το τούνελ.

Το οφείλουν, διότι ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ και πρωθυπουργός στις πρώτες κυβερνήσεις του είχε προειδοποιήσει με τρόπο δραματικό για την επερχόμενη κρίση. Γνώριζαν, λοιπόν, ότι έρχεται οικονομική θύελλα και τι έκαναν τόσο ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου όσο και οι διάδοχοί του, δηλαδή ο Κώστας Σημίτης, ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, για να προλάβουν τις άκρως δυσάρεστες εξελίξεις; Οπως αποδείχθηκε, δεν έκαναν τίποτα και το πλήρωσε το ΠΑΣΟΚ με μια πρωτοφανή, φοβερή πτώση της εκλογικής του δύναμης. Το πλήρωσε, όμως, περισσότερο ο ελληνικός λαός, που έχασε και χρήμα και την εμπιστοσύνη του προς το πολιτικό σύστημα και τις πολιτικές ηγεσίες.

Η δημόσια αυτοκριτική, ωστόσο, δεν σημαίνει και συγχωροχάρτι για τις ευθύνες καθενός που μετείχε στην εξουσία. Θα σημάνει, όμως, αυτοκάθαρση και ενδεχομένως να δείξει τον δρόμο για τη συγκρότηση κομμάτων αρχών, στα οποία η ηγεσία θα ελέγχεται από την κομματική βάση, που θα πρέπει να είναι σε εγρήγορση και να συμμετέχει ουσιαστικά στα κομματικά όργανα. Μια τέτοια εξέλιξη θα είναι ένα ελάχιστο κέρδος από την κρίση.

Να δούμε, όμως, τις προειδοποιήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου και να εκτιμήσουμε την αξία τους. Το Σάββατο 31 Αυγούστου 1985 μιλώντας στα εγκαίνια της 50ής Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης, που συνέπεσε με τη συμπλήρωση της πρώτης τετραετίας της διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ και την αρχή της δεύτερης τετραετίας μετά την εκλογική νίκη της 2ας Ιουνίου, άνοιξε τα χαρτιά του. Επισήμανε ότι η οικονομία καθορίζει το παρόν και το μέλλον της χώρας και υπογράμμισε: «Γι’ αυτό και οφείλουμε να πούμε την αλήθεια. Κοινή διαπίστωση», είπε, «και αναμφισβήτητη αλήθεια είναι ότι: Η ελληνική οικονομία πρέπει να γίνει πιο ανταγωνιστική. Η αύξηση της παραγωγής και της παραγωγικότητας δεν είναι κομματικός στόχος, αλλά εθνικός στόχος. Η αναδιανομή του εισοδήματος προϋποθέτει αύξηση του ΑΕΠ. Ο υπέρμετρος εξωτερικός δανεισμός δεν αποτελεί λύση, γιατί υποθηκεύει το μέλλον μας. Η ριζική αντιμετώπιση της ανεργίας προϋποθέτει επενδύσεις και ισόρροπη ανάπτυξη. Η θετική αντιμετώπιση στην πρόκληση του αιώνα, την τεχνολογική επανάσταση, προϋποθέτει τον εκσυγχρονισμό και διαρθρωτικές αλλαγές στην Παιδεία, τη διοίκηση και την οικονομία».

Συμπληρώνοντας τις αλήθειες ο Ανδρέας Παπανδρέου θα πει προφητικά: «Δεν μπορούμε να καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε. Ετσι, μπορούμε σήμερα να διασφαλίσουμε την οικονομική μας πολιτική για την αποφυγή στο μέλλον οικονομικών μέτρων από το εξωτερικό». Συνεχίσαμε όμως και με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου να καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε και να φτάσουμε στην επιβολή οικονομικών μέτρων από το εξωτερικό!

Παρά τις προειδοποιήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου η κρίση ήρθε τα επόμενα χρόνια και οξύνθηκε με την κυβέρνηση του Κων. Μητσοτάκη (1990-1993). Οταν το 1993 ο Ανδρέας Παπανδρέου επανήλθε στην εξουσία αναγκάστηκε να απευθύνει δραματική προειδοποίηση. Στις 2 Δεκεμβρίου 1993 σε κοινή συνεδρίαση της Κυβερνητικής και Οικονομικής Επιτροπής, όπου αποφασίστηκε φορολογική μεταρρύθμιση, ο Ανδρέας Παπανδρέου σήμανε για την ανάπτυξη «ως τη μόνη λύση», υπογραμμίζοντας με έμφαση: «Ή το Εθνος θα εξαφανίσει την υπερχρέωσή του ή η υπερχρέωση θα αφανίσει το Εθνος [...]. Το δημόσιο χρέος έχει γονατίσει τον προϋπολογισμό του κράτους [...]. Οι μεγάλες δανειακές ανάγκες του προϋπολογισμού έχουν κάνει το χρήμα πανάκριβο. Οι επιχειρήσεις συρρικνώνονται, οι εργαζόμενοι χάνουν τις δουλειές τους».

Γιατί, όμως, το ΠΑΣΟΚ, που και με τον ιδρυτή του έβλεπε τις κακοδαιμονίες, οι οποίες οδηγούσαν στην κρίση, δεν κατάφερε να πραγματοποιήσει την πολυπόθητη «αλλαγή» που είχε υποσχεθεί προεκλογικά; Ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου στις 6 Ιουλίου 1995 στη Συνδιάσκεψη του Κινήματος θα τολμήσει μία ομολογία. Αφού ανέφερε ότι το ΠΑΣΟΚ άνοιξε έναν νέο δρόμο στην πολιτική ιστορία του τόπου και «κυβερνήσαμε ήδη δέκα χρόνια, έχουμε μπροστά μας άλλα δύο», θα υπογραμμίσει: «Αυτή η πορεία, όμως, είχε και κόστος. Μάθαμε να κυβερνούμε, αλλά υποστήκαμε και τη φθορά της εξουσίας. Μάθαμε να διαχειριζόμαστε το κράτος, αλλά και, εν μέρει, ενσωματωθήκαμε στη λογική του».

Αυτή η ομολογία, μαζί με την επισήμανση του Ανδρέα Παπανδρέου ότι «η αγορά κέρδισε τη δική της μάχη» και ότι «η χειραγώγηση της πολιτικής από το κράτος των νέων οικονομικών συμφερόντων την κάνουν να ασφυκτιά και να χάνει την αυτονομία της», δείχνει γιατί και το ΠΑΣΟΚ πήρε την κυβέρνηση όχι, όμως, και την εξουσία.

Του Βίκτωρα Νέτα