Οι ιδιωτικοποιήσεις λειτουργούν κυρίως για τους κοινωνικά αδύνατους

Οταν πριν από λίγα χρόνια έπεσε για κάποιες ώρες το δίκτυο του ηλεκτρισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες τα περισσότερα σχεδόν από τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης κεραυνοβολούσαν τις ιδιωτικοποιήσεις σαν υπεύθυνες για το συμβάν.
Ανεξάρτητα από το γεγονός πως η πτώση του ρεύματος είχε συμβεί στα δια-πολιτειακά Grids (Δίκτυα) που ελέγχονται από δημόσιου χαρακτήρα εταιρίες. Το ίδιο έγινε και λίγο αργότερα όταν το ηλεκτρικό σύστημα ολοκληρωτικά κατέρρευσε στην Ιταλία. Και πάλι με κρατικούς αναδόχους υπεύθυνους για το ζήτημα. Και ιδίως καμία ιδιωτικοποίηση να έχει αλλοιώσει το σύστημα διανομής ηλεκτρισμού στην γειτονική μας χώρα. Τότε τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης εσίγησαν. Κάτι που έκαναν και πάλι όταν έπεσε στην Γερμανία το σύστημα ηλεκτροδότησης με αποτέλεσμα να βυθισθούν στο σκοτάδι ολόκληρες χώρες της Δυτικής Ευρώπης που είναι συνδεδεμένες με το κατ’ αρχήν αξιόπιστο Γερμανικό σύστημα. Το γεγονός πως και εκεί τα Grids βρίσκονται στα χέρια του δημοσίου δεν ερέθισε τους ντόπιους σχολιαστές. Αναλογισθείτε τι θα είχε συμβεί αν όλα τα παραπάνω είχαν συμβεί σε ιδιωτικοποιημένες εταιρίες που είχαν αναλάβει διευρωπαϊκά την διακίνηση και διανομή ηλεκτρικού ρεύματος.

Δεν χωράει αμφιβολία πως η ιδιωτικοποίηση έχει βγάλει κακό όνομα στις περισσότερες χώρες που ακόμη ζουν κάτω από μιά ατμόσφαιρα θεοποίησης του δημόσιου τομέα και εξιδανίκευσης των δυνατοτήτων της Πολιτείας. Γι αυτό και στη χώρα μας η πρώτη εξαγγελία της νέας κυβέρνησης ήταν η κατάργησή τους. Τώρα βέβαια φαίνεται να επικρατούν διαφορετικές σκέψεις. Μια και στο Eurogroup συμφωνήθηκε να μην επικρατήσει καμία αλλαγή. Αν δεν συμφωνήσουν γι αυτήν και οι δανειστές.

Οι ιδιωτικοποιήσεις έχει δημιουργηθεί γενικά η εντύπωση πως είναι κοινωνικά άδικες και ευνοούν τα ισχυρά οικονομικά κοινωνικά στρώματα. Τα πράγματα όμως δεν είναι ακριβώς έτσι. Κατ’ αρχήν οι ιδιωτικοποιήσεις μεταφέρουν στον ιδιωτικό τομέα δύσκαμπτες και αντι-παραγωγικές δημόσιες επιχειρήσεις με αποτέλεσμα εκεί που το δημόσιο συνήθως χρηματοδοτεί ελλείμματα να εισπράττει τώρα φόρους από ιδιωτικές πλέον επιχειρήσεις.

Επίσης στη θέση της μιας και μονοπωλιακής κρατικής επιχείρησης υπάρχει τώρα η δυνατότητα, εφ’ όσον βέβαια η εκάστοτε κυβέρνηση αποφασίσει να καταργήσει και το σχετικό φυσικό μονοπώλιο, εναλλακτικών υπηρεσιών και η ευκαιρία απασχόλησης καινούργιων ανθρώπων σε νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες. Το παράδειγμα της κατάργησης του μονοπωλίου του κράτους στα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης και η πληθώρα των νέων ευκαιριών απασχόλησης που δημιουργήθηκαν είναι χαρακτηριστικό.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις η ιδιωτικοποίηση δεν προκαλεί πρόσκαιρη ανεργία. Στην Αργεντινή λ.χ. μεταξύ 1987 και 1997 χάθηκαν περίπου 150.000 θέσεις εργασίας σε τομείς που είχαν γίνει ιδιωτικοποιήσεις. Στο Μεξικό το 50% των εργαζομένων σε ιδιωτικοποιημένες εταιρίες έχασαν την δουλειά τους. Στη Βραζιλία επίσης μόνο στους σιδηροδρόμους χάθηκαν 90.000 θέσεις δουλειάς μετά τις ιδιωτικοποιήσεις ενώ στη Νικαράγουα το 15% του συνόλου της εργατικής δύναμης της χώρας μετά τις ιδιωτικοποιήσεις βρέθηκε στην ανεργία. Όπως επίσης είναι σωστό πως σε ορισμένες περιπτώσεις η ιδιωτικοποίηση, που δεν συνοδεύθηκε από άμεση κατάργηση του φυσικού μονοπωλίου, προκάλεσε άνοδο των τιμών των παρεχομένων υπηρεσιών. Κυρίως στους τομείς της παροχής νερού, έργων αποχέτευσης, ηλεκτρισμού και μεταφορών. Αλλά όλα αυτά συμβαίνουν στην αρχική φάση που η νέα ιδιωτική πλέον εταιρία οφείλει να εκσυγχρονισθεί, να κάνει νέες επενδύσεις και να αναζητήσει διαφορετικούς τρόπους εξυπηρέτησης των πελατών της.

Παρά όμως τις παραπάνω κατ’ αρχήν αρνητικές παρατηρήσεις πρόσφατες έρευνες έχουν αποδείξει πως οι ιδιωτικοποιήσεις λειτουργούν θετικά για τους κοινωνικά μη προνομιούχους. Όπως έδειξε η σχετικά πρόσφατη μελέτη των David MacKenzie και Dilip Mookherjee, («Paradox and Perception: Evidence From Four Latin American Countries» στο John Nellis και Nancy Birdsall, Reality Check: The Ditsributional Impact of Privatization in Developing Countries. Center Of Global Development, 2005), το γενικό αποτέλεσμα στην αύξηση της ανεργίας από τις ιδιωτικοποιήσεις υπήρξε μικρό και παροδικό ενώ διευκόλυνε αφάνταστα την πρόσβαση των ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων σε υπηρεσίες που θεωρούνταν μέχρι τότε δυσπρόσιτες η και πανάκριβες. Στη Βραζιλία λ.χ. η απόκτηση τηλεφώνου πριν από τις ιδιωτικοποιήσεις ήταν μια εξαιρετικά δυσχερής υπόθεση που μπορεί να στοίχιζε και 4.000 δολάρια στην αγορά της διαφοράς για την εξασφάλισή του (βλ. The Economist, 28-10-2006). Τώρα είναι υπόθεση λίγων σχετικά ωρών. Πόσοι δεν θυμούνται την αντίστοιχη ταλαιπωρία που υπήρχε και στην Ελλάδα για την απόκτηση τηλεφωνικής γραμμής. Επίσης μια άλλη μελέτη του John Nellis («Privatization – A Summary Assessment», Center for Global Development, Μάρτιος 2006) αποδεικνύει πως οι ιδιωτικοποιήσεις «είτε μειώνουν την φτώχεια είτε δεν έχουν καμία επίπτωση επάνω της» ενώ στο ζήτημα της ανισότητας οι επιπτώσεις τους είναι περίπου ανύπαρκτες (0,2% η και λιγότερο πάνω σε μιά συντεταγμένη σχετικής μέτρησης – Gini coefficients). Ουσιαστικά τα συμπεράσματα όλων των μελετών συγκλίνουν στο συμπέρασμα πως στην ανεργία δεν υπάρχουν σοβαρές επιπτώσεις λόγω των νέων ευκαιριών απασχόλησης που τελικά δημιουργούνται ενώ στις τιμές οι όποιες αρχικές αυξήσεις εξουδετερώνονται από την γιγαντιαία διευκόλυνση στην πρόσβαση στις υπηρεσίες αυτές μεγάλων ομάδων του πληθυσμού που μέχρι τότε βρίσκονταν εκτός.

Κοντολογίς, η επιλογή των ιδιωτικοποιήσεων διευκολύνει τα λαϊκά στρώματα και διευρύνει την γενικότερη ευημερία.

freeWill