Ψυχικές διαδρομές, απρόβλεπτες και οδυνηρές

 ΟΑντρέας Λούμπιτζ ήταν τόσο «φυσιολογικός» και «συμπαθητικός νεαρός», σύμφωνα με τους γνωστούς του, που δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι έπασχε από κατάθλιψη και ότι οι Γάλλοι εισαγγελείς υποπτεύονται πως έριξε εσκεμμένα το αεροπλάνο στις Αλπεις συμπαρασύροντας στον θάνατο 150 ανθρώπους. Στη μικρή πόλη Μονταμπάουρ στο κρατίδιο Ρηνανίας-Παλατινάτου στη Δυτική Γερμανία, απ’ όπου κατάγεται, πολλοί από τους 12.000 κατοίκους της σοκαρίστηκαν όταν έμαθαν τα καθέκαστα.

«Ηταν εντελώς φυσιολογικό παιδί», δήλωσε ο ιδιοκτήτης της τοπικής αεροπορικής λέσχης, Κλάους Ράντκε, απ’ όπου ο Λούμπιτζ πήρε το πρώτο του δίπλωμα πριν από χρόνια και επέστρεψε το φθινόπωρο για να κάνει μια νέα εκπαίδευση. «Μπόρεσα να τον γνωρίσω, ή μάλλον θα έπρεπε να πω να τον ξαναγνωρίσω, ήταν ένας πολύ συμπαθητικός, ευχάριστος και ευγενικός νεαρός», πρόσθεσε ο Ράντκε.

Ο 28χρονος Λούμπιτζ δεν είχε καμιά γνωστή σχέση με τρομοκρατικές οργανώσεις, υπογράμμισε ο Γερμανός υπουργός Εσωτερικών Τόμας ντε Μεζιέρ. Ο νεαρός ήταν κοινωνικός, έτρεχε σε ημιμαραθώνιους, ενδιαφερόταν για τη μουσική και πήγαινε σε κλαμπ, σύμφωνα με τη σελίδα του στο Facebook.

«Πολλοί καταθλιπτικοί δεν παρουσιάζουν ποτέ τάσεις αυτοκτονίας. Πολλές αυτοκτονίες επιχειρούνται από ανθρώπους που δεν πάσχουν από κατάθλιψη. Τα δυο θέματα δεν αποτελούν μέρος μιας απλής εξίσωσης, όπου το ένα επιφέρει το άλλο» (Αντριου Σόλομον «Ο δαίμων της μεσημβρίας - Μια ανατομία της κατάθλιψης», μτφρ.: Αγγελική Στουπάκη). Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), του 2014, περισσότεροι από 800.000 άνθρωποι αυτοκτονούν κάθε χρόνο στον πλανήτη. Η αυτοκτονία είναι η δεύτερη αιτία θανάτου στις ηλικίες από 15-29 ετών, παγκοσμίως και ειδικότερα στην Ευρώπη. Οι άντρες είναι, γενικώς, πιο επιρρεπείς από τις γυναίκες.

Η αυτοκτονία είναι κάτι που συμβαίνει εντυπωσιακά συχνά, αλλά καλύπτεται και αποσιωπάται περισσότερο από την κατάθλιψη. Πρόκειται για ένα τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα που μας προκαλεί τόση αμηχανία ώστε προτιμούμε να αποστρέφουμε το βλέμμα μας.

«Δυστυχώς, η αλήθεια είναι ότι το πρόσφατο δυστύχημα δεν είναι το μοναδικό που αποδίδεται σε αυτοκτονία του χειριστή», ενώ, όπως επισημαίνει ο Ντέιβιντ Πάουελ, ειδικός της αεροπορικής ιατρικής, «είναι πρακτικά αδύνατο να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο ότι κάποιος άλλος χειριστής στο μέλλον, δεν θα προκαλέσει ηθελημένα ένα παρόμοιο δυστύχημα».

Είτε επαληθευτούν είτε όχι οι υποψίες των αρμοδίων για τις αιτίες της μεγάλης αεροπορικής τραγωδίας, παραμένει ανοικτό -και μερικώς επιβεβαιωμένο- το θέμα της ψυχικής νόσου. Τόσο απτής και μη ελεγχόμενης, στον αιώνα της τεχνολογικής και επιστημονικής επιτάχυνσης.

Οι στατιστικές των αυτοκτονιών είναι ακόμα πιο χαοτικές από αυτές που αφορούν την κατάθλιψη, διαβάζουμε στο βιβλίο του Α. Σόλομον. «Η μέρα που προτιμούν οι αυτόχειρες, λένε, είναι συνηθέστερα η Δευτέρα· οι αυτοκτονίες γίνονται συχνότερα από αργά το πρωί μέχρι το μεσημέρι· η προτιμώμενη εποχή είναι η άνοιξη»... Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι δημόσιες αναφορές σε αυτοκτονίες αποτελούν κίνητρο αυτοκτονικής συμπεριφοράς. Από την εποχή που δημοσιεύτηκε το έργο του Γκαίτε «Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου» μέχρι τη Μέριλιν Μονρόε (παρατηρήθηκε ότι το ποσοστό αυτοκτονιών στις ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 12%), η ιδέα της αυτοχειρίας βρήκε γόνιμο έδαφος σε ευάλωτους ανθρώπους. Βέβαια, από την άλλη, βοηθάει τον κόσμο να καταλάβει ότι πρόκειται για συνέπεια ψυχικής νόσου, η οποία είναι θεραπεύσιμη.

Ο Φρόιντ υποστήριξε ότι η αυτοκτονία είναι συχνά μια δολοφονική παρόρμηση εναντίον κάποιου άλλου, η οποία στρέφεται εναντίον του εαυτού μας. Οποια θεωρία κι αν επιλέξει κανείς να υποστηρίξει ως εξήγηση του φαινομένου -από την αβέβαιη ισορροπία ανάμεσα στο ένστικτο της ζωής και στο ένστικτο του θανάτου, την τραυματική παιδική ηλικία, τη χαμηλή ποσότητα σεροτονίνης στον εγκέφαλο ή το γονίδιο που ορίζει το επίπεδο του ενζύμου της τρυπτοφάνης υδροξυλάσης, την αυξημένη ευμάρεια, την ανεργία, τον καπιταλισμό, έως την πολύ ή αντιθέτως την πολύ λίγη συζήτηση για το θέμα- η «επιδημία» παραμένει.

Οι επιθέσεις σε σχολεία, σε ΗΠΑ και Ευρώπη, από συμμαθητές που πυροβολούν ακρίτως και μετά αυτοκτονούν, δεν είναι σπάνιες. Μια παρόρμηση θανάτου που σκορπά τον θάνατο και την καταστροφή.

Ο Αντρέας Λούμπιτζ, ο «μοιραίος πιλότος» του Airbus, μπορεί να βοηθήσει να αποδεχτούμε τη σοβαρότητα της κατάστασης. Δεν είναι μόνο ο, ατέρμονας, κύκλος συζητήσεων που ανοίγει για την ασφάλεια των πτήσεων, για το αν πρέπει να υπάρχουν ένας ή δυο πιλότοι στο κόκπιτ ή πόσο συχνά πρέπει να υποβάλλεται σε ψυχομετρικά τεστ το πλήρωμα. Ο παράγοντας της ψυχικής νόσου, των ακραίων μορφών κατάθλιψης και των αυτοκτονικών τάσεων, δεν είναι πάντα εύκολα ανιχνεύσιμος και οπωσδήποτε δεν είναι εύκολα ιάσιμος.

Στον 21ο αιώνα της τεχνολογικής απογείωσης, η προσγείωση παραμένει απρόβλεπτη, ανεξέλεγκτη και, συχνά, αβάσταχτα οδυνηρή.

ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ