Η ώρα της αλήθειας

Η σύγχρονη Ιστορία μας έχει δείξει πως οι περίοδοι πολιτικής αστάθειας στην Ελλάδα συνοδεύονται ή ακολουθούνται συχνά από σοβαρές κρίσεις στις σχέσεις με την Τουρκία. Το 1955 υπήρξε ένα κενό εξουσίας λόγω του θανάτου του Παπάγου και σημειώθηκαν τα Σεπτεμβριανά, το πογκρόμ εναντίον των Ελλήνων της Πόλης. 
Το 1967 το δικτατορικό καθεστώς ένιωθε αδύναμο και φτάσαμε κοντά σε πόλεμο στην Κύπρο, ο οποίος απεσοβήθη με την -εγκληματική- απόσυρση της ελληνικής μεραχίας. Το 1974 τα γεγονότα είναι γνωστά. Και βεβαίως το 1996 στήθηκε η κρίση των Ιμίων όταν μόλις είχε αναλάβει ο Κώστας Σημίτης την πρωθυπουργία και δεν ήλεγχε ακόμη το κράτος, μέρος του οποίου συνέβαλε πολύ στην κλιμάκωση του επεισοδίου.

Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε ένα πολύ λεπτό σημείο. Η Κύπρος έχει παίξει καλά τα γεωπολιτικά της χαρτιά και έχει δημιουργήσει σημαντικές συμμαχίες, κυρίως με το Ισραήλ αλλά και με τις ΗΠΑ. Έχει φτάσει όμως η «στιγμή της αλήθειας», καθώς κλιμακώνονται οι πιέσεις για να λυθεί το Κυπριακό σε συνάρτηση με τη φόρμουλα αξιοποίησης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου που έχουν εντοπισθεί. Η Τουρκία πάλι νιώθει δυνατή, αλλά και πολύ στριμωγμένη. Ο Ερντογάν έχει μεθύσει από την ισχύ του και την ισχύ της χώρας του. Φέρεται σαν σουλτάνος παλαιότερων εποχών και συχνά γράφει στα... παλιά του τα παπούτσια την Ουάσιγκτον και άλλες μεγάλες δυνάμεις. Τώρα όμως είναι ζορισμένος, γιατί όλα τα μέτωπα είναι ανοικτά και κανένα «χαρτί» δεν του βγαίνει. Διπλωμάτες που ξέρουν καλά την Τουρκία, και ειδικότερα τον Ερντογάν, πιστεύουν ότι διανύουμε μια πολύ επικίνδυνη περίοδο γιατί η Άγκυρα θα μπορούσε να θεωρήσει ότι μια μικρή, συμβολική «νίκη» στην Ανατολική Μεσόγειο θα τον ενίσχυε πολιτικά. Η αντίδραση των Αμερικανών και Ευρωπαίων στις τουρκικές προκλήσεις στην Κύπρο ήταν χλιαρές και αυτό μπορεί να ενέτεινε τέτοιες σκέψεις. Ο Τούρκος πρόεδρος επιχείρησε να εξομαλύνει τη σχέση του με την Ουάσιγκτον και ίσως τώρα θεωρεί ότι οι ΗΠΑ τον έχουν ανάγκη λόγω ISIS και θα έκαναν τα «στραβά μάτια» σε κάποια νέα πρόκληση.

Η Αθήνα και η Λευκωσία πρέπει να κινηθούν με σύνεση και αποφασιστικότητα. Είναι μεγάλο λάθος να μη σηκώνουν οι Έλληνες αξιωματούχοι το τηλέφωνο και να συνομιλούν με τους ομολόγους τους στην Τουρκία. Το έπραξε ο απερχόμενος υπουργός Άμυνας και μελλοντικός επίτροπος στο παρελθόν, αλλά και άλλοι πολιτικοί που κατείχαν θέσεις ευθύνης ακολουθώντας τις συμβουλές των παλαιότερων διπλωματών που πάντοτε τονίζουν τη σημασία της μη διακοπής της άμεσης επικοινωνίας με την Τουρκία. Είναι εξίσου σημαντικό να υπάρξουν διευρυμένες συσκέψεις για την επεξεργασία σεναρίων και σχεδίων σε περίπτωση που η τουρκική επιθετικότητα κλιμακωθεί. Υπ’ αυτή την έννοια και η επίσκεψη του αρχηγού της αντιπολίτευσης στο Πεντάγωνο ήταν μια θετική και σημαντική, αν όχι αυτονόητη, εξέλιξη.

Το σημαντικότερο που έχουμε μάθει τα τελευταία 50 χρόνια είναι ότι μεγαλύτερη σημασία έχει η πρόληψη μιας κρίσης παρά η αντιμετώπισή της αφού ξεκινήσει. Στην πρόληψη, πέρα από τις διεθνείς επαφές, την επικοινωνία με την Άγκυρα και τη σαφή αποτρεπτική προβολή δύναμης από την Ελλάδα κρίσιμο ρόλο παίζει πάντοτε το εσωτερικό μέτωπο: η αποφυγή λαϊκισμών και ψευτοπατριωτικής άμιλλας από πολιτικούς και δημοσιολογούντες, αλλά και η εδραίωση μιας εικόνας ομοψυχίας και πολιτικής ομαλότητος εντός της χώρας. Γιατί είπαμε, οι κρίσεις συμπίπτουν σχεδόν πάντοτε με περιόδους αστάθειας και εσωτερικής κρίσης…

Αλέξης Παπαχελάς

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ